การทดสอบภาวะออกซิเจนต่ำในเลือดขณะออกกำลังด้วยการลุกนั่งในผู้ป่วยโควิด-19
ปัจจุบันโรคโควิด-19 ได้มีการระบาดอย่างแพร่หลาย มีผู้ป่วยเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยผู้ป่วยโควิด-19 อาจเกิดอาการปอดอักเสบ (COVID pneumonia) ได้ตลอดในช่วงที่่ติดเชื้อ 2 สัปดาห์แรก ซึ่งในช่วงนี้จะต้องทำการตรวจให้ได้โดยเร็วว่าผู้ป่วยมีอาการปอดอักเสบหรือเปล่า หากมีอาการจะต้องทำการรักษาด้วยการให้ยาสเตียรอยด์ร่วมกับยาต้านไวรัส เพื่อลดการลุกลามของโรคไม่ให้เกิดความรุนแรงจนเกิดภาวะวิกฤต
การทดสอบภาวะออกซิเจนต่ำในเลือดขณะออกกำลัง (exercise-induced desaturation, EID) ด้วยการลุกนั่ง (sit-to-stand test, STST) ได้มีการทดสอบแล้วว่ามีความสัมพันธ์ดีกับ six-minute walk test ในผู้ป่วย COPD จึงได้นำมาประยุกต์ใช้กับผู้ป่วยโควิด-19
ข้อบ่งชี้
คัดกรองผู้ป่วยปอดอักเสบโควิดในโรงพยาบาลหลัก ที่ยังไม่มี resting hypoxemia (SpO2 < 96%) เพื่อให้การรักษาด้วยยาสเตียรอยด์
คัดกรองผู้ป่วยในโรงพยาบาลเฉพาะกิจ (hospitel) หรือโรงพยาบาลสนาม ที่ไม่พบปอดอักเสบโควิดในตอนแรก แต่อาจเกิดขึ้นใหม่ในระหว่างการติดตามการดำเนินโรคจนครบ 14 วัน เพื่อทำการประเมินใหม่โดยแพทย์พร้อมการเอกซเรย์ปอด
ข้อห้าม
สัญญาณชีพไม่คงที่ (BT > 38.5, RR > 22, SBP > 160 or < 100, HR > 120 or < 50)
ทรงตัวได้ไม่ดีขณะลุกนั่ง
อุปกรณ์
เก้าอี้ที่แข็งแรงชนิดมีพนักพิงหลัง แต่ไม่มีที่เท้าแขน ความสูงจากที่นั่งถึงพื้น 40-50 ซม.
เครื่องวัดออกซิเจนปลายนิ้ว (pulse oximeter) ควรมีจอแสดงผลให้เห็นค่า SpO2 และ HR ได้ชัดเจนโดยบุคลากรที่อยู่ด้านนอกโซนผู้ป่วย ทั้งการดูโดยตรงหรือผ่านกล้องถ่ายทอด
วิธีการปฏิบัติ
ให้ผู้ป่วยถอดหน้ากากอนามัยออก ยืนเท้าเอวและวางมือสองข้างไว้ที่สะโพก และสวมเครื่องวัดออกซิเจนปลายนิ้วตลอดการทดสอบ
เมื่อผู้ทดสอบพูดว่า “เริ่ม” ให้ผู้ป่วยนั่งเต็มก้นลงบนเก้าอี้แล้วลุกขึ้นยืนตรงทันทีโดยไม่ใช้มือดันเก้าอี้ และกลับไปนั่งเต็มก้นอีกครั้ง ทำซ้ำให้เร็วที่สุดเท่าที่ได้ใน 1 นาที (ควรได้ 20-30 ครั้งใน 1 นาที) โดยผู้ป่วยกำหนดความเร็วที่ปลอดภัยและไม่หักโหมด้วยตนเอง ผู้ทดสอบตรวจสอบให้ผู้ป่วยนั่งให้เต็มก้นโดยข้อเข่าทำมุม 90 องศาและลุกขึ้นยืนตรงจนสุดตลอดการทดสอบ
ให้สิ้นสุดการทดสอบก่อนครบ 1 นาที ถ้าผู้ป่วยเหนื่อย หรือ HR > 120 หรือ SpO2 ลดลงจากเดิม 3% ขึ้นไป (desaturation) โดยที่ค่านั้นต่ำจริงเมื่อเครื่องวัดและแสดงผลติดกัน 2-3 ครั้ง (เครื่องจะวัดและแสดงผลราวทุก 3 วินาที)
เมื่อสิ้นสุดการทดสอบหลังครบ 1 นาที ให้วัด SpO2 ต่อไปอีก 1 นาที ถ้ายังไม่พบ desaturation ให้ถือว่าการทดสอบเสร็จสมบูรณ์